Heike Kamerlingh Onnes, de heer van het absolute nulpunt
Student wis- en natuurkunde
De jongeheer Kamerlingh Onnes was een uitstekende student. In zijn eerste
studiejaar deed hij mee aan een prijsvraag van de Universiteit van
Utrecht. Zijn inzending werd met de 'gouden penning' bekroond. De
Utrechtse hoogleraar F.C. Donders gaf hem de raad naar Duitsland te gaan.
Na zijn kandidaatsexamen (summa cum laude) vertrok hij voor drie semesters
naar Heidelberg. Bij de natuurkundige Kirchhoff werd hij als beste student
uitgekozen om enige tijd als assistent te werken.
In april 1873 keerde hij
terug naar Groningen waar hij in juni 1876 'met den eersten graad'
afstudeerde. Een resultaat dat hij behalve aan zijn grote verstandelijke
vermogens ook te danken had aan zijn nauwgezette manier van werken. Uit de
begeleidende brief bij een verslag over het ijken van gasthermometers:
'Waarde professor, Heden avond zal ik de thermometers afzenden terwijl gij
in dezen brief antwoord op uwen vragen zult vinden. Dat de vergelijking
eenigzins langen tijd in beslag genomen heeft vlei ik mij door hare
juistheid goed te maken. De thermometers zijn onder en microscoop
gecalibreerd en elke bepaling is het gemiddelde van ongeveer vijf
proeven.' Bij zijn aantekeningen bevinden zich schetsen van steeds
verfijndere proefopstellingen.
Naast nauwgezetheid en werkkracht beschikte
Kamerlingh Onnes ook over een groot talent voor organisatie. Ook dat kwam
tijdens zijn studie naar voren. Door zijn medestudenten tot rector van het
Groningse Studenten Corps gekozen wist hij de bijna failliete vereniging
"Vindicat atque Polit' weer tot bloei te brengen. Als rector van het corps
werkte hij mee aan het behoud van de universiteit die door bezuinigingen
dreigde te verdwijnen.
In Heidelberg was Kamerlingh Onnes al met slingerproeven bezig geweest.
Dat werd het onderwerp voor zijn promotie. '... de vermaarde slingerproef
van Foucault (is) slecht een bijzonder geval van eene geheele groep van
voor het begrip der betrekkelijke beweging zeer leerzame verschijnselen,
die proefondervindelijk even gemakkelijk en overtuigend de draaiing der
aarde laten bewijzen.' Het onderwerp was oud en daardoor weinig
spectaculair. Het geheel was wel typerend voor zijn manier van werken. De
benodigde toestellen weren met oog voor het kleinste detail door hem zelf
ontworpen. Het theoretisch onderzoek was zeer uitgebreid en de metingen
waren uitermate nauwkeurig. De professoren hoefden zich niet ter
beraadslaging terug te trekken. Op 10 juli 1879 werd Heike Kamerlingh
Onnes de doctorstitel -magna cum laude- verleend.
>
|